ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΟΡΤΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΜΑΣ
ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
Σεβασμιώτατε καὶ σεπτὲ Ἀδελφὲ ἅγιε Αἰτωλίας καὶ Ἀκαρνανίας κύριε Κοσμᾶ,
Αἰδεσιμολογιώτατε Πρόεδρε καὶ Μέλη τοῦ Συλλόγου Πολυτέκνων Μεσολογγίου,
Ἀγαπητοὶ πατέρες, ἀδελφοὶ καὶ ἀδελφές.
Κλήθηκα εὐγενῶς ἀπὸ τὸν Σύλλογό σας νὰ εἶμαι ἀπόψε μαζί σας καὶ παρακλήθηκα νὰ εἶμαι ὁ ὁμιλητὴς τῆς βραδιᾶς. Εἶμαι πολὺ εὐγνώμων ἀπέναντί σας καὶ γιὰ τοῦτο, πρὸς τοῖς ἄλλοις πολλοῖς, πολυφίλητε ἅγιε Αἰτωλίας καὶ Ἀκαρνανίας, καθὼς καὶ πρὸς τὸν ἀγαπητὸ π. Ἀνδρέα Καππὲ καὶ τὸ Συμβούλιο τοῦ Συλλόγου ποὺ ἐπέβλεψαν στὸ πρόσωπό μου! Ἐκ προιμίου, ἀφοῦ μεταφέρω πρὸς ὅλους τὶς σεπτὲς εὐχὲς καὶ εὐλογίες τῆς Αὐτοῦ Θειοτάτης Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου καὶ τὴ στοργὴ τῆς ἐσταυρωμένης Μητρὸς Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως, καταθέτω τὸν σεβασμό μου, τὴ βαθύτατη ἐκτίμησι καὶ τὴν ἀγάπη μου στὶς ἡρωϊκὲς πολύτεκνες οἰκογένειες ποὺ μὲ πίστι στὸ Θεὸ καὶ πολλὴ ἐμπιστοσύνη στὴν πρόνοιά Του ἀγωνίζονται νὰ ἐφαρμώσουν τὴν περὶ οἰκογενείας διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας, τηροῦντες ὁδοὺς σκληρὰς σὲ καιροὺς χαλεποὺς καὶ ἀπνευμάτιστους. Ὁ Θεὸς νὰ τὶς εὐλογῆ πλουσίως ἄνωθεν!
Ἀγαπητοί μου, ἐγὼ δὲν ἔκαμα οἰκογένεια. Δὲν ἦλθα σὲ γάμο. Δὲν ἀπέκτησα οὔτε σύζυγο, οὔτε παιδιά. Δὲν μὲ ἔκρινε κατάλληλο γιὰ κάτι τέτοιο ὁ Θεός. Ὁ κλῆρος ὁ δικός μου ἦταν μοναχικός. Καὶ καλοῦμαι νὰ τώρα σᾶς μιλήσω γιὰ θέματα ποὺ δὲν τὰ ἐβίωσα στὴν προσωπική μου ζωή. Αὐτὸ εἶναι ἡ μιὰ ὄψι τῆς ἀληθείας. Ὑπάρχει ὅμως καὶ ἡ ἄλλη. Ὡς κληρικὸς δέχομαι τὴν προσφώνησι «Πάτερ» ἀπὸ πλήθη πιστῶν. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἔχω κι ἐγὼ κάποια ἄλλου εἴδους οἰκογένεια, μέσα στὴν ὁποία καλοῦμαι νὰ εἶμαι πατέρας καὶ παιδαγωγός. Ἡ ἰδιότητα τοῦ Ἐπισκόπου εἶναι συζυγικὴ τῆς Ἐκκλησίας καὶ πατρικὴ πατέρων. Στὸ ποσοστὸ ποὺ ἀγωνίζομαι νὰ εἶμαι σώφρων υἱὸς τῶν Ἁγίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας καὶ τίμιος ἔναντι τῶν πρωτοτόκων Ἀδελφῶν μου συνεπισκόπων καὶ τῶν πιστῶν τέκνων τῆς Ἐκκλησίας, νὰ πορεύωμαι δηλ. μὲ συνέπεια «κατὰ τὰς τῶν Ἁγίων θεοπνεύστους Θεολογίας καὶ τὸ τῆς Ἐκκλησίας εὐσεβὲς φρόνημα», ὅπως λέει η ἁγία Ἡσυχαστικὴ Σύνοδος τοῦ ΙΔ΄ αἰῶνος, ἔχω περιθώριο νὰ μιλήσω καὶ γι’ αὐτὸ τὸ θέμα, πρωτίστως ἐπικαλούμενος τὸν θεῖο φωτισμὸ καὶ κατόπιν ἀντλῶν ἀπὸ τὶς Θεῖς Γραφὲς καὶ ἀνασκοπῶν τὴν τριακονταπενταετῆ ἐμπειρία μου ὡς κληρικοῦ.
Λοιπόν, Οἰκογένεια!
Ἡ λέξις Οἰκογένεια, εἶναι ἀγαπητοί μου, σύνθετη ἀπὸ τὸ Οἶκος καὶ τὸ Γένος. Ἀπὸ τὸ σπίτι δηλαδὴ καὶ ἀπὸ τὴ γενιά. Ἔχει νὰ κάμῃ καὶ μὲ τὰ ἄψυχα, τὸ περιέχον: Τὴν οἰκία, τὸ σπίτι. Καὶ μὲ τὰ ἔμψυχα, τὸ περιεχόμενο, δηλ. τοὺς ἀνθρώπους. Ὁ οἶκος ἔχει ἀφ’ ἑαυτοῦ μιὰ ἱερότητα. Εἷναι τὸ ἄσυλό μας, τὸ καταφύγιό μας, ἡ ἑστία μας. Καὶ τὴν Ἑστία οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες τὴν εἶχαν κάμει θεά. Ὁ οἶκος εἶναι τὸ πρῶτο ἱερό μας, ὁ χῶρος ὅπου τὸ πρῶτον προσευχόμαστε καὶ ἐπικοινωνοῦμε μὲ τὸν Θεό, μοιραζόμαστε τὴν ἀγάπη μὲ τοὺς οἰκείους μας, δηλ. τοὺς συγ-γενεῖς μας, καὶ μέσα σ’ αὐτὸν σφυρηλατοῦμε πρωτίστως τὸν χαρακτῆρα μας, θεμελιώνουμε τὴν ἀρετή, ἱερουργοῦμε κατὰ τὰ ἀνθρώπινα τὸ μυστήριο τῆς ζωῆς.
Συνηθίσαμε, ἀγαπητοί μου, ἐξ ἐπιδράσεως δυτικῆς νὰ μιλᾶμε γιὰ τὴν Ἁγία Οἰκογένεια –καὶ μέχρις ἑνὸς σημείου δὲν εἶναι ἀδόκιμη καὶ ἀπορριπτέα ἡ ἔκφρασις- λογαριάζοντας τὴν Παναγία Μητέρα τοῦ Θεοῦ, τὸν θετὸ πατέρα – τὸν Ἰωσήφ, καὶ τὸν παῖδα Κύριο ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστὸ ὡς τὴν ἁγία ἐκείνη οἰκογένεια, ἡ ὁποία στέκεται σὰν ἕνα φωτεινὸ μετέωρο, ὁδηγὸς καὶ προστάτις κάθε χριστιανικῆς οἰκογενείας.
Ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριὰ συνηθίσαμε λέγοντας οἰκογένεια σήμερα μὲν νὰ ἐννοοῦμε ἕναν στενότατο κύκλο, ποὺ ἀποτελεῖται μόνο ἀπὸ τοὺς γονεῖς καὶ τὰ παιδιά. Παλαιότερα ὅμως ὁ κύκλος αὐτὸς ἦταν αὐτονόητα εὐρύτερος. Μέσα στὸ ἴδιο σπίτι κατοικοῦσε περισσότερο γένος. Μέσα στὸν ἴδιο οἶκο εἴχαμε τρία γένη. Εἴχαμε τὸν παπποῦ καὶ τὴ γιαγιά, τὶς ρίζες τῆς ζωῆς μας. Εἴχαμε τοὺς γονεῖς, τὸ δένδρο ποὺ ἐκαρποφόρησε τὴν τρίτη γενιά, δηλ. τὰ παιδιά. Ἀκόμη πιὸ παληά, στὴν ἐποχὴ τῆς πατριαρχικῆς λεγόμενης οἰκογενείας, ἡ ἔννοια τῆς οἰκογενείας ἦταν ἀκόμη εὐρύτερη. Παπποῦς, γιαγιά, παιδιὰ μὲ συζύγους, γαμβροὶ καὶ νύμφες καὶ τὰ δικά τους παιδιά, ζοῦσαν ὅλοι μαζί! Ἑνα σπίτι σωστὴ γειτονιά, σχεδὸν χωριὸ ὁλόκληρο! Ἐξ ὅσων γνωρίζω ἡ εἰκόνα αὐτὴ δὲν σᾶς εἶναι καθόλου ἄγνωστη ἐδῶ στὴν Αἰτωλία καὶ στὴν Ἀκαρνανία, οἱ παλαιότεροι δὲ ἀσφαλῶς θὰ τὰ ἐνθυμοῦνται καὶ θὰ τὰ ἔχουν ζήσει αὐτά.
Ἀποτελεῖ κοινὸ μυστικὸ ὅτι στὶς ἡμέρες μας ὁ ἱερὸς θεσμὸς τῆς οἰκογενείας διέρχεται κρίσι παντοῦ. Καὶ ὅσο πιὸ «πολιτισμένη» εἶναι ἤ λέγεται μιὰ κοινωνία, τόσο πιὸ χαλαροὶ γίνονται οἱ δεσμοὶ τῆς οἰκογενείας. Ἐδῶ στὴν Ἑλλάδα μέχρι πρὶν λίγα χρόνια μπορούσαμε νὰ λέμε ὅτι, τηρουμένων τῶν ἀναλογιῶν καὶ συγκριτικὰ μὲ ἄλλες κοινωνίες ποὺ ἔχουν ἄλλη θρησκεία, ἄλλη κουλτούρα, ἄλλες παραδόσεις καὶ ἤθη, καλούτσικα πηγαίνουμε. Ὅμως πλέον κι ἐδῶ ἡ οἰκογένεια ἀρχίζει μὲ γοργοὺς ρυθμοὺς νὰ ξεθωριάζῃ, συχνὰ καὶ μὲ εὐθύνη τοῦ κράτους, τὸ ὁποῖο ἄλλοτε θεσπίζει πολιτικοὺς γάμους, ἄλλοτε σύμφωνα ἐλεύθερης συμβιώσεως, ἄλλοτε ἀλλοιθωρίζει πρὸς τὴ νομικὴ κάλυψι καὶ προστασία τῆς συμβιώσεως ὁμοφύλων ζευγαριῶν (θυμηθῆτε καὶ τὸ τόλμημα τοῦ ρηξικέλευθου ἐκείνου Δημάρχου τῆς Τήλου!) καὶ ἄλλοτε καταργεῖ στοιχειώδη εὐεργετήματα ἤ νομοθετεῖ ληστρικοὺς νόμους εἰς βάρος τῶν πολυτέκνων, λὲς καὶ τοὺς ἐκδικεῖται ποὺ μὲ πολλὲς θυσίες χαρίζουν ζωὴ κι ἐλπίδα στὴν εἰς κατάστασι γηροκομείου καταντημένη χώρα. Δραματικὸ ρόλο διαδραματίζουν καὶ τὰ ξένα μοντέλα ποὺ λανσάρονται ἀνεμπόδιστα ὄχι πιὰ σὲ κάποιες κινηματογραφικὲς ἤ θεατρικὲς αἴθουσες, ἀλλὰ μέσα στὰ ἴδια μας τὰ σπίτια μὲ τὴν τηλεόρασι ἤ τὸ διαδίκτυο, μὲ ἀποτέλεσμα ἀήθη ἤθη νὰ γίνωνται ὑπογραμμοὶ «χειραφετήσεως» καὶ ἡμῶν. Ἄλλωστε, «δὲν ζοῦμε στὸν Μεσαίωνα»! Ἔτσι ἐνωρίτατα διδαχθήκαμε λ.χ. τὸ «στρίβειν διὰ τοῦ ἀρραβῶνος», τὰ ἀτέλειωτα flirt, τὰ ἀπανωτὰ διαζύγια, τοὺς εἰκονικοὺς «γάμους» σκοπιμότητος, τὶς ἐξωσυζυγικὲς περιπέτειες, τὶς παράλληλες σχέσεις, τὶς πολυχρόνιες συμβιώσεις πρὸ τοῦ γάμου «γιὰ καλλίτερη γνωριμία, ἄν ταιριάζουμε» κ.λπ., μέχρι ποὺ φθάσαμε αἰσίως καὶ στὴν «τρυφερὴ ἀγάπη» καὶ «συζυγία» τοῦ Μάκη μὲ τὸν Σάκη ἤ τῆς Λένας μὲ τὴ Ρένα, ποὺ μᾶς λένε πὼς δὲν εἶναι καθόλου κάτι κακό, ἀλλὰ ἁπλῶς κάτι διαφορετικό, καὶ καλὰ θὰ κάνουμε λέει νὰ τὸ ἀποδεχθοῦμε καὶ νὰ τὸ στηρίξουμε ὅπως γίνεται σ’ ὅλα τὰ «πολιτισμένα κράτη» γιὰ νὰ μὴ μᾶς λένε φονταμενταλιστὲς καὶ νὰ μὴν ἔχουμε καὶ τίποτε τραβήγματα μὲ δικαστήρια ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων καὶ ἄλλες ὀχλήσεις. Θυμᾶμαι κάποιον Αὐστραλὸ σὲ τηλεοπτικὸ πάνελ συζητούντων ἐπὶ τοῦ συγκεκριμένου νὰ λέῃ τὸ ἀμίμητο: «God created Adam and Eve; Not Adam and Steve!» (ὁ Θεὸς ἐδημιούργησε τὸν Ἀδὰμ καὶ τὴν Εὔα. Ὅχι τὸν Ἀδὰμ καὶ τὸν Σταῦρο!), ἀποστομώνοντας τοὺς ὑποστηρικτὲς τοῦ «τρίτου δρόμου». Ἐπὶ πλέον καθιερώσαμε καὶ νέο ὅρο ἐπ’ ἐσχάτων, τὴ «σχέσι». «Ἔχω σχέσι», ἤ «εἶμαι σὲ σχέσι». Καὶ κάτω ἀπ’ αὐτὸν τὸν κομψὸ καὶ μὴ κινοῦντα εὔκολα ὑποψίες ὅρο, νοοῦνται συνήθως «ἅ οὐ θέμις», ὅσα δηλ. «αἰσχρόν ἐστι καὶ λέγειν». Τὰ ἀποτελέσματα αὐτῆς τῆς ἐξελίξεως τὰ ζοῦμε. Δὲν χρειάζεται νὰ τὰ ἀναφέρουμε ἐδῶ. Ὅμως πονᾶνε. Καὶ στὸ μέλλον θὰ μᾶς πονέσουν ἀκόμη περισσότερο.
Ἀλλὰ ἄς ξεκινήσουμε ἀπὸ κάποιο στέρεο σημεῖο. Κατὰ τὴ Χριστιανικὴ ἀντίληψι ὁ Γάμος καὶ ἡ Οἰκογένεια εἶναι μιὰ πάρα πολὺ ἱερὴ ὑπόθεσις: Μυστήριον μέγα, «εἰς Χριστὸν καὶ εἰς τὴν Ἐκκλησίαν» (Ἐφεσ. ε΄, 31). Γι’ αὐτὸ καὶ εἶναι ἀπολύτως καὶ ἀναγκαία καὶ ὅλως ἀναπόφευκτη ἡ ἐκκλησιαστικὴ εὐλογία καὶ ἱερολογία του στὸ ὁμώνυμο Μυστήριο (ὄχι μὲ τὶς εὐχὲς τοῦ Δημάρχου, ἀλλὰ «μετὰ γνώμης τοῦ Ἐπισκόπου» καὶ μὲ τὶς εὐλογίες του ἤ τοῦ ἱερέως). Ἡ συμβίωσι χωρὶς ἱερολογία εἶναι σχέσι χωρὶς Χριστό. Κι ὅπου ἀπουσιάζει ὁ Χριστός, ἡ Ζωή, ὑπάρχει μόνο θάνατος! Ὁ Χριστὸς καὶ ἡ Ἐκκλησία γνωρίζονται ἐν τῷ Σταυρῷ. Ἔχουν τὸ φῶς καὶ τὴν χαρὰ τῆς Ἀναστάσεως, ἀλλὰ ἐκεῖ φθάνουν μετὰ τὸν Σταυρὸ καὶ διὰ τοῦ Σταυροῦ. Ὁ Γάμος καὶ ἡ Οἰκογένεια τῶν πιστῶν ἐπίσης δὲν νοοῦνται χωρὶς Σταυρό! Εἶναι σταυρός, ὁ ὁποῖος ξεκινᾶ πρὶν τὸ γάμο ὡς ἐγκράτεια καὶ ἁγνότητα, ἐξ οὗ καὶ τὰ στέφανα. Σὲ διαφορετικὴ περίπτωσι πρεπωδέστερες θὰ ἦταν μᾶλλον οἱ …κουκοῦλες! Σταυρὸς ποὺ βασταζόμενος ἐν ὑπομονῇ καὶ βιούμενος ἐν εὐχαριστίᾳ Θεοῦ, ὁδηγεῖ στὴν ἀνάστασι τῆς σωτηρίας! Ἔχουμε συνηθίσει νὰ βλέπουμε τὴν εἰκόνα ἑνὸς Μοναχοῦ, ἑνὸς Ἀσκητοῦ, ποὺ προχωρεῖ αἴρων ἕναν σταυρὸ στοὺς ὤμους του καὶ νομίζουμε ἀφελῶς ὅτι μόνο ὁ Μοναχικὸς βίος εἶναι σταυρός. Ὄχι! Ἐξ ἴσου σταυρός, ἄν ὄχι καὶ βαρύτερος κάποτε, εἶναι καὶ ὁ Χριστιανικὸς Γάμος! Ἀσταύρωτος χριστιανικὸς βίος δὲν ὑπάρχει! Ἔγγαμος ἤ ἄγαμος, διὰ σταυροῦ καλεῖται ὁ πιστὸς στὴ σωτηρία! Ἔτσι, Γάμος γιὰ τοὺς Χριστιανοὺς δὲν σημαίνει ἐξασφάλισι, ἡσυχία καὶ ἀπόλαυσι, ἀλλὰ ταπείνωσι, θυσία καὶ σταυρός! Ἔχουμε συχνὰ διαζύγια ποὺ διαλύουν σπίτια καὶ ρημάζουν ψυχές, διότι πολλοὶ ξεκινοῦν γιὰ γάμο ἀπὸ λάθος ἀφετηρία καὶ μὲ λάθος κριτήρια καὶ προϋποθέσεις: Ὄμορφη ἡ κοπέλλα, ἀεράτη, ὡραῖος ὁ νέος καὶ ἀθλητικός; Ταιριάζουμε! Ἤ: Καλὸ ἐπάγγελμα, ἐξασφαλισμένο εἰσόδημα καὶ οἰκονομικὴ ἄνεσι (τώρα μάλιστα στοὺς δύσκολους καιροὺς τῆς κρίσεως!), λαμπρὲς κοινωνικὲς προοπτικές; Προχωρᾶμε! Ἤ: Κοιταχτήκαμε στὰ μέτια, ἀρέσουμε ὁ ἕνας στὸν ἄλλον; Ἄς νυμφευθοῦμε! Αὐτὸ ὅμως εἶναι ἕνα a priori στραβὸ ξεκίνημα καὶ μ’ ἕνα τέτοιο ξεκίνημα τὸ τέλος εἶναι ἐξασφαλισμένα τραγικό!
Νυμφεύεται ὁ Χριστιανὸς ὄχι γιὰ νὰ βολευτῆ, νὰ τακτοποιηθῆ, νὰ ἡσυχάσῃ. Ὄχι γιὰ νὰ πάρῃ ἤ νὰ ἀπολαύσῃ. Ἀλλὰ γιὰ νὰ δώσῃ, νὰ προσφέρῃ, νὰ σταυρωθῇ, νὰ θυσιασθῆ! Ἔτσι νοεῖται ὁ ἔρωτας, ἡ ἀγάπη! Ὁ Νυμφίος τῆς Ἐκκλησίας εἶναι Ἐσταυρωμένος καὶ ὁ Ἱερομάρτυς Ἰγνάτιος Ἀντιοχείας βροντοφώναζε: «ὁ ἐμὸς Ἔρως ἐσταύρωται»!... Νυμφεύθηκες; Δὲν ἀνήκεις πιὰ στὸν ἑαυτό σου! Οὔτε καὶ τὸ ἴδιο σου τὸ κορμὶ δὲν ἐξουσιάζεις! Τὸ λέει καθαρὰ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: «Ἡ γυνὴ τοῦ ἰδίου σώματος οὐκ ἐξουσιάζει, ἀλλ’ ὁ ἀνήρ• ὁμοίως καὶ ὁ ἀνὴρ τοῦ ἰδίου σώματος οὐκ ἐξουσιάζει, ἀλλ’ ἡ γυνή» (Α΄Κορ. ζ΄, 4). Χωρὶς λοιπὸν τὴν ἔννοια τῆς προσφορᾶς, τῆς κενώσεως, τῆς θυσίας καὶ τοῦ σταυροῦ, γάμος δὲν νοεῖται!
Ὁ Χριστιανὸς ποὺ θέλει νὰ προχωρήσῃ σὲ γάμο κάνει πρῶτα-πρῶτα τὸ σταυρό του καὶ λέει: «-Θεέ μου, βοήθησέ με νὰ βρῶ τὸ πρόσωπο ποὺ Ἐσὺ ξέρεις ὅτι μπορεῖ νὰ μὲ βοηθήσῃ καὶ μπορῶ κι ἐγὼ νὰ τὸ βοηθήσω νὰ διαπλεύσωμε μαζὶ τὸ τρικυμιῶδες πέλαγος τῆς ζωῆς, χωρὶς νὰ καραβοτσακιστοῦμε καὶ καταποντισθοῦμε, καὶ ν’ ἀγωνιστοῦμε μαζὶ γιὰ τὴ σωτηρία μας. Ἕνα πρόσωπο ποὺ δὲν θὰ κοιταζώμαστε στὰ μάτια μεταξύ μας καὶ θὰ λέμε: Ἄχ πόσο ἀγαπιώμαστε!, ἀλλὰ ἕνα πρόσωπο ποὺ θὰ συμφωνῆ νὰ ἔχουμε κ’ οἱ δυὸ προσκολημένο τὸ βλέμμα μας στὰ δικά Σου τὰ μάτια μὲ λατρευτικὴ ἀφοσίωσι καὶ θὰ συντονίζουμε τὰ βήματά μας στὰ σωστικὰ παραγγέλματά Σου!» Καὶ ψάχνει ὁ πιστὸς γιὰ ἄνθρωπο μὲ τὰ ἀναγκαιότερα προαπαιτούμενα, δηλ. τὴν πίστι καὶ τὸ φόβο τοῦ Θεοῦ. Κι ὅταν τὸν βρῆ, δὲν κάνει πρόβες, ἀλλὰ προσεύχεται κι ἑτοιμάζεται πνευματικὰ γιὰ τὸ μεγάλο βῆμα. Ἀλλὰ ἄς ψάξουμε, ἀγαπητοί μου, σχετικὰ σ’ ἕνα πολύτιμο παληὸ μπαοῦλο τῆς πνευματικῆς προικός μας:
Θἄχετε ἀκούσει γιὰ τὸ βιβλίο τοῦ Τωβίτ. Εὔχομαι νὰ τὄχετε διαβάσει κιόλας! Τὸ ἱερὸ βιβλίο τοῦ Τωβὶτ ἀνήκει στὰ Δευτεροκανονικὰ λεγόμενα βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Τὰ βιβλία αὐτὰ περιλαμβάνονται, ὡς θεόπνευστα καὶ ἰσόκυρα μὲ τὰ Πρωτοκανονικά, στὸν «Κανόνα», τὸν ἐπίσημο δηλαδὴ κατάλογο τῶν βιβλίων τῆς Βίβλου, τὸν ὁποῖο ἀποδέχεται, διαφυλάσσει, μελετᾶ καὶ κηρύσσει ἡ ἁγία Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας. Τὰ περισσότερα τὰ ἀποδέχονται καὶ οἱ Λατῖνοι, ἐνῷ οἱ Προτεστάντες τὰ κατατάσσουν στὰ «Ἀπόκρυφα» καὶ τὰ ἔχουν στείλει ὅλα στὸ πῦρ τὸ ἐξώτερον. Ἔτσι καὶ τὸν Τωβίτ, τὸν βρίσκουμε στὴν Ἁγία Γραφὴ τῶν Ὀρθοδόξων καὶ τῶν Ρωμαιοκαθολικῶν, ὄχι ὅμως καὶ στὶς ἐκδόσεις τῶν ποικυλωνύμων Προτεσταντῶν. Ἀλλὰ τὸ βιβλίο τοῦ Τωβὶτ εἶναι ἕνα θεόπνευστο κείμενο, ἕνα θαυμάσιο καὶ γεμᾶτο ζεστασιά, στοργὴ καὶ λυρισμὸ ὑπόμνημα περὶ γάμου καὶ οἰκογενείας, ποὺ πολλὰ ἔχει νὰ μᾶς πῆ καὶ προτιμῶ νὰ μᾶς μιλήσῃ αὐτὸ περισσότερο ἀπόψε, παρὰ ἐγώ.
Τὸ ἀνοίγουμε λοιπόν! Ὁ Τωβίτ, κατ’ ἀρχήν, ἦταν ἕνας ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, ἀπὸ τὴ φυλὴ τοῦ Νεφθαλείμ, «ὁδοὺς ἀληθείας καὶ δικαιοσύνης πορευόμενος πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς» του (Τωβ. 1, 3), ἐξαιρετικὰ ἐλεήμων, γεμᾶτος ἀγάπη γιὰ τὸν συνάνθρωπο, νηστευτής, θεοφοβούμενος καὶ ὁ μόνος ἀπὸ τὸ σόϊ του ποὺ δὲν προσκύνησε τὸν Βάαλ, μὰ παρέμεινε πάντοτε πιστὸς καὶ ἀφωσιωμένος στὸ Θεὸ τῶν πατέρων του. Μεγάλωσε ὀρφανός, ἦλθε σὲ γάμο μὲ τὴν Ἄννα κι ἀπέκτησε ἕναν γιό, μονάκριβο καὶ κανακάρη, τὸν Τωβία. Εἶναι συγκλονιστικὲς οἱ πατρικὲς συμβουλὲς καὶ ὁδηγίες τοῦ γερο-Τωβὶτ στὸν Τωβία: «Παιδίον, ἐὰν ἀποθάνω, θάψον με• καὶ μὴ ὑπερίδῃς τὴν μητέρα σου. Τίμα αὐτὴν πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου καὶ ποίει τὸ ἀρεστὸν αὐτῆ καὶ μὴ λυπήσῃς αὐτήν. Μνήσθητι, παιδίον, ὅτι πολλοὺς κινδύνους ἐώρακεν ἐπὶ σοὶ ἐν τῆ κοιλίᾳ. Ὅταν ἀποθάνῃ, θάψον αὐτὴν παρ’ ἐμοὶ ἐν ἑνὶ τάφῳ» (Τωβ. 4, 3-4).
Καθῆκον ἱερὸ ὁ ἐνταφιασμὸς τοῦ πατέρα. Καθῆκον ἱερὸ ὁ ἰσόβιος σεβασμὸς στὴ μητέρα. Ἡ φροντίδα γι’ αὐτήν, ὄχι μόνο μὴν τῆς λείψῃ τίποτε, ἀλλὰ καὶ νὰ εἶναι πάντα χαρούμενη, εὐχαριστημένη, νὰ μὴ τὴν λυπήσῃ τίποτε. Καὶ ἡ φοβερὴ ὑπενθύμησι: Μὴν ξεχνᾶς τί κινδύνους πέρασε ἀπὸ τότε ποὺ ἦταν ἔγκυος ἐσένα! Ἔλεγαν οἱ παλιότεροι στὴν Κρήτη πὼς ἀπὸ τότε ποὺ ἔμενε σὲ ἐνδιαφέρουσα ἡ γυναίκα ἄνοιγε καὶ ὁ τάφος της. Πόσες γυναῖκες, ἀλήθεια, ἀπέθαναν κατὰ τὴ διάρκεια μιᾶς προβληματικῆς ἐγκυμοσύνης ἤ ἑνὸς δύσκολου τοκετοῦ, ἤ ἀμέσως μετά, ἀπὸ κάποιον ἐπιλόχιο πυρετό, μιὰ ἐκλαμψία ἤ κάτι ἄλλο; Πόσες πέρασαν ἀληθινὸ ἐννεάμηνο μαρτύριο μὲ ἕνα σωρὸ «παρενέργειες», ζάλες, ἐμέτους, διαταραχὲς στὸν ὕπνο ἤ στὴν ὄρεξι, αἱμορραγίες, ἀναγκαστικὴ καθήλωσι στὸ κρεββάτι καὶ τόσα ἄλλα; Ἀλλὰ καὶ πόση συζυγικὴ στοργὴ καὶ τρυφερότητα ἀποκαλύπτει ἡ ἐπιθυμία τοῦ Τωβὶτ νὰ ταφῇ ἡ σύζυγός του μαζί του, στὸν ἴδιο τάφο!... Τὴν ἀληθινὴ καὶ γνήσια συζυγικὴ ἀγάπη οὔτε ὁ θάνατος δὲν μπορεῖ νὰ τὴν ψυχράνῃ!
Προχωρεῖ ὁ Τωβὶτ καὶ συμβουλεύει τὸν ἀκριβογιό του: «Πάσας τὰς ἡμέρας, παιδίον, Κυρίου τοῦ Θεοῦ ἡμῶν μνημόνευε καὶ μὴ θελήσῃς ἁμαρτάνειν καὶ παραβῆναι τὰς ἐντολὰς Αὐτοῦ. Δικαιοσύνην ποίει πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου καὶ μὴ πορευθῆς ταῖς ὁδοῖς τῆς ἀδικίας» (4, 5). Πάνω κι ἀπὸ τοὺς γονεῖς, ὁ Θεός! Νὰ Τὸν θυμᾶσαι καθημερινά. Νὰ προσεύχεσαι καθημερινά καὶ νὰ σέβεσαι τὸ θέλημά Του• μὴν ἀγαπήσῃς τὴν ἁμαρτία• μὴ θελήσης νὰ παραβῇς τὶς ἐντολές Του. Θεοφοβούμενος νὰ εἶσαι πάντα καὶ μὴν ξεστρατίσῃς στὸ δρόμο τῆς ἀθεοφοβίας –τῆς ἀδικίας. Τοῦ συνιστᾶ νὰ εἶναι ἐλεήμων καὶ τοῦ τονίζει: «Πρόσεχε σεαυτῷ, παιδίον, ἀπὸ πάσης πορνείας καὶ γυναῖκα πρῶτον λαβὲ ἀπὸ τοῦ σπέρματος τῶν πατέρων σου• μὴ λάβῃς γυναῖκα ἀλλοτρίαν, ἥ οὐκ ἔστιν ἐκ τῆς φυλῆς τοῦ πατρός σου, διότι υἱοὶ προφητῶν ἐσμεν» (4, 12). Καίγεται ἀπὸ τὸν φόβο ὁ καλὸς πατέρας μὴ χάσῃ τὴν ἁγνότητα καὶ σωφροσύνη του ὁ γιός του. Πρόσεχε σεαυτῷ ἀπὸ πάσης πορνείας! Στὴν ἐποχὴ τοῦ ἄκρατου ἀμοραλισμοῦ καὶ τῆς ἐλευθεριότητος τῶν ἠθῶν ποὺ φθάσαμε, αὐτὸ ἠχεῖ πολὺ παράξενα. Σχεδὸν σουρεαλιστικά! Κι ἀκόμη σὲ χριστιανικὰ ἀφτιὰ ποὺ συζητοῦν γιὰ «ἀνοχὴ» (ἤ μήπως καὶ γιὰ ...ἀποδοχή;) τῶν προγαμιαίων σχέσεων. Ἠχεῖ παράξενα καὶ στ’ ἀφτιὰ πολλῶν γονέων, οἱ ὁποῖοι ἔχουν ἄλλη ἠθικὴ γιὰ τὶς κόρες τους καὶ ἄλλη γιὰ τοὺς γιούς των. Στὶς θυγατέρες εἶναι ἐνδεχομένως αὐστηροὶ καὶ ἀπαιτητικοί, ἐνῷ στ’ ἀγόρια τους ἐπιτρέπουν πολλὰ σῦρτα-φέρτα!... Ἕνας καλὸς παλαιότερος Κρητικὸς Ἐπίσκοπος, ὁ μακαριστὸς Ἱερο-Σητείας Ἀμβρόσιος, κηδόμενος τῶν νέων τῆς ἐπαρχίας του, στὴν ὁποία «ἐδραστηριοποιεῖτο» τότε ἡ περίφημη Μαντὰμ Ὀρτάνς, ποὺ ἀναφέρει ὁ Καζαντζάκης, ἐσυμβούλευε δι’ ἐγκυκλίου τοὺς ἱερεῖς: «Νὰ ἐφιστᾶτε τὴν προσοχὴν τῶν νέων, ὅταν κατέρχωνται εἰς Λιμένα (σημ. ἡμ.: τὴν σημερινὴ Σητεία) νὰ μὴν πλησιάζουν εἰς τὰς μεμολυσμένας γυναῖκας καὶ διαφθείρουν τὴν σωφροσύνην των». Αὐτὸ βέβαια εἶναι γιὰ τὸν ἐκκοσμικευμένο σύγχρονο Χριστιανὸ «λησμονημένο ἀνάγνωσμα, σ’ ἕνα παληὸ εὐαγγέλιο», ποὺ θἄλεγε κι ὁ Σεφέρης... Ἀλλὰ τόσο ὁ Τωβὶτ ὅσο καὶ ὁ Ἐπίσκοπος Ἀμβρόσιος εἶναι ἱερὰ φερέφωνα τοῦ Θεοῦ καὶ ἡ συμβουλή τους δὲν εἶναι γιὰ νὰ τὴν πάρῃ κανεὶς ἀψήφιστα... Τὸ ἴδιο ἰσχύει καὶ γιὰ τὴν ἀμέσως ἑπόμενη προτροπή, ἡ νύφη νὰ εἶναι ἀπὸ τὴ φυλὴ τοῦ ὑποψηφίου γαμπροῦ. Ἴσως ἐκ πρώτης ὄψεως τοῦτο νὰ φαίνεται ὑπερβολικό. Ἄν ὅμως λάβουμε ὑπ’ ὄψι πὼς ἕνας ἐπιτυχημένος γάμος ἀπαιτεῖ καὶ προϋποθέτει, κοντὰ στὰ ἄλλα, κοινὴ γλῶσσα, κοινὴ παράδοσι, κοινὴ κουλτούρα, κοινὸ ὅραμα καὶ κοινὴ πίστι, θὰ ἀντιληφθοῦμε πόση σοφία κρύβει ἡ ἀπαίτησι αὐτή, ἀπήχημα τῆς ὁποίας εἶναι ἡ γνωστὴ παροιμία μας: «Παπούτσι ἀπὸ τὸν τόπο σου κι ἄς εἶναι μπαλωμένο!». Ἡ περίπτωσι τῶν μικτῶν γάμων, τὴν ὁποία παρακολουθοῦμε μὲ εὔλογη ἀγωνία καὶ στὶς χῶρες τῆς διασπορᾶς τοῦ Γένους μας, ἀλλὰ καὶ ἐδῶ πιὰ στὴν Ἑλλάδα, δικαιώνει τὴν προτροπὴ τοῦ Τωβίτ. Καὶ μ’ ὅλα ἐκεῖνα τὰ ἀπανωτὰ ἑλληνοτουρκικὰ καὶ χριστιανοῑσλαμικὰ γενιτσαρο-συνοικέσια ποὺ ἐνορχηστρωμένα, ἐπίμονα καὶ συστηματικὰ προβάλλονται ἀπὸ τὴν κιβωτὸ τῆς ἀθλιότητος καὶ τοῦ κρετινισμοῦ (διάβαζε: ἑλληνικὴ τηλεόρασι) καὶ μοστράρουν ἕνα συμπεθεριὸ ἑτερόκλητο, «μίξιν ἄμικτον καὶ τέρας ἀλλόκοτον», προφανῶς ὡς θεραπευτικὴν ὁδὸ τῶν ὑφισταμένων ἀπὸ αἰώνων προβλημάτων μὲ τοὺς ἀνατολικοὺς «λατρεμένους μας γείτονες», καλὸν εἶναι νὰ ἐνθυμούμαστε ὅτι «υἱοὶ προφητῶν ἐσμὲν» καὶ Μαρτύρων καὶ Ὁμολογητῶν καὶ Νεομαρτύρων!...
Ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριά, στὰ Ἐκβάτανα τῆς Μηδίας, ἕνας ἄλλος θεοφοβούμενος ἄνθρωπος, ὁ Ραγουήλ, εἶχε μιὰ θυγατέρα, τὴ Σάρρα, τὴν ὁποία ὁ Ἀσμοδαῖος (διάβολος) δὲν ἄφηνε νὰ χαρῇ πανδρειά. Ἑφτὰ φορὲς παντρεύτηκε καὶ οἱ ἄνδρες πέθαιναν πρὶν κἄν σμίξουν μαζί της. Ἑπτάγαμη παρθένος, εἶχε ἀρχίσει νὰ γίνεται τὸ κουτσομπολιὸ τῶν θεραπαινίδων της. Ἔπεσε στὰ γόνατα καὶ προσευχόταν: «Σὺ γινώσκεις, Κύριε, ὅτι καθαρά εἰμι ἀπὸ πάσης ἁμαρτίας ἀνδρός, καὶ οὐκ ἐμόλυνα τὸ ὄνομά μου οὐδὲ τὸ ὄνομα τοῦ πατρός μου» (Τωβ. 3, 14-15) κι εἶμαι τὸ μοναχοπαίδι τοῦ πατέρα μου. Δὲν ἔχει γιὸ γιὰ νὰ τὸν κληρονομήσῃ. Ἑφτὰ ἄυτρες ἔθαψα κ’ εἶμαι παρθένα. Τι νὰ κάμω; Ἀξίζει νἀ ζῶ; Ἄν νομίζῃς πὠς ναί, κάμε ἔλεος σὲ μένα, νὰ σταματήσουν οἱ καταλαλιὲς σὲ βάρος μου. (αὐτόθι). Ἡ προσευχή της εἰσακούσθηκε ἀπὸ τὸν Θεὸ κι ἔστειλε τὸν ἄγγελο Ραφαὴλ, ἕνα «ἐκ τῶν ἑπτὰ ἁγίων Ἀγγέλων, οἵ προσαναφέρουσι τὰς προσευχὰς τῶν ἁγίων καὶ εἰσπορεύονται ἐνώπιον τῆς δόξης τοῦ Ἁγίου» (12, 15) στὴ Σάρρα «δοῦναι Τωβίᾳ τῷ υἱῷ Τωβὶτ γυναῖκα καὶ δῆσαι Ἀσμοδαῖον τὸ πονηρὸν δαιμόνιον, διότι Τωβίᾳ ἐπιβάλλει κληρονομῆσαι αὐτήν» (Τωβ. 3, 17). Ὁ Θεός, λοιπόν, ἀναλαμβάνει πιὰ ὁ ἴδιος (!) τὴν τακτοποίησι τοῦ γάμου τῶν δύο εὐσεβῶν νέων. Ὁ Γάμος δὲν εἶναι μιὰ ὑπόθεσι ποὺ ἀφορᾶ μόνο στοὺς δυό, ὅπως κοινῶς νομίζεται. Τὴ βρῆκε, τὸν βρῆκε, τὰ βρῆκαν καὶ τελείωσε! Βεβαίως ἔτσι συνήθως γίνεται. Ὁ Θεὸς κρατεῖται στὴν ἄκρη καὶ καλεῖται μόνο, ἐκ τῶν ὑστέρων, νὰ εὐλογήσῃ τὶς δικές μας ἀποφάσεις. Ἐντεῦθεν καὶ τὰ πολλὰ ναυάγια, οἱ διαπληκτισμοί, οἱ χωρισμοί, τὰ διαζύγια. Ὁ πιστός, τὴν ὕψιστη ὑπόθεσι τοῦ γάμου του τὴν ἀναθέτει πρωτίστως στὸν Θεό. Ἐκεῖνος ξέρει καλλίτερα ποιό εἶναι τὸ καταλληλότερο ταῖρι γιὰ τὸν καθένα καὶ νοιάζεται γιὰ τὴν εὐτυχία τῶν παιδιῶν Του, ἀρκεῖ νὰ Τοῦ ἐπιτρέψουν νὰ συνδράμῃ. Ἐν προκειμένῳ, διὰ τοῦ ἀγγέλου Ραφαὴλ ὁ Θεὸς ὁδηγεῖ τὸν Τωβία στὴ Σάρρα. Ὁ Ραφαὴλ τονίζει στὸν Τωβία: «Μὴ φοβοῦ, ὅτι σοὶ αὐτὴ ἡτοιμασμένη ἦν ἀπὸ τοῦ αἰῶνος» (6, 18). Ἆρα, ὁ Θεὸς προαιωνίως ἑτοιμάζει γιὰ τὸν ἄνθρωπο τὸ ταῖρι του, πρὶν ἀκόμα ἐμφανισθῆ στὴ ζωή!.. Πόση στοργή, πόση ἀγάπη, πόση ἔννοια πατρική!.. Δὲν εἶναι παιχνίδι ὁ Γάμος, μὰ οὔτε καὶ συμβατικότητα. Δὲν εἶναι ἐπιχείρησι, ποὺ ἄν δὲν προχωρήσῃ καλά, τὸ κλείνουμε τὸ μαγαζὶ καὶ ψάχνουμε γιὰ ἄλλο παρακάτω. Προαιωνίως ἔχει γίνει τὸ ταίριασμα, ἔχει βρεθῆ τὸ ἕτερον ἥμισυ, ἀλλὰ ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος, ὁ «ἐλεύθερος ἀπὸ θρησκευτικὲς προκαταλήψεις», μᾶλλον δὲν θἄθελε κἄν νὰ τὸ ξέρῃ! Ψάχνει στὰ τυφλά, θαμπώνεται ἀπὸ τὸν Ἀσμοδαῖο τοῦ σωματικοῦ κάλλους, τῆς ἡδονικῆς ἐμφανίσεως, τῆς ἐξωτερικῆς στιλπνότητος, τῆς σωματικῆς ρώμης, τῆς οἰκονομικῆς ἀνέσεως, ποὺ προείπαμε ἤδη, ἤ τῆς «εὐγενοῦς» καταγωγῆς, τῆς «σειρᾶς» κ.λπ., βρίσκει τὸ κελεπούρι τῆς «μεγάλης ἀγάπης», τοῦ «αἰώνιου ἔρωτα», τῆς «μοναδικῆς λατρείας» καὶ προχωρεῖ ἀκάθεκτος! Ἐντεῦθεν καὶ τὰ θρήνου καὶ οἰμωγῆς ἄξια ἐπακόλουθα!… Ὁ Τωβίας, ἀκούγοντας ἀπὸ τὸν ἄγγελο αὐτὴ τὴν εἴδησι, χωρὶς κἄν νὰ δῇ τὴ Σάρρα, προσέξτε το καλὰ αὐτό, χωρὶς κἄν νὰ τὴν δῇ, τὴν ἀγαπᾶ αὐτομάτως: «Καὶ ὡς ἤκουσε Τωβίας ταῦτα, ἐφίλησεν αὐτὴν, καὶ ἡ ψυχὴ αὐτοῦ ἐκολλήθη αὐτῆ σφόδρα» (6, 19). Ὁ ἔρωτάς του ὑπῆρξε θεοφύτευτος! Πιὸ ἀληθινὸς ἀπὸ ἕναν τέτοιον ἔρωτα δὲν γίνεται! Δὲν ἦταν μιὰ ἐμπαθὴς κίνησι, μὰ μιὰ ἀγάπη θεοδώρητη. Γι’ αὐτὸ κι ἄντεξε καὶ πρόκοψε καὶ κάρπισε. Μιὰ τέτοια θεοδώρητη ἀγάπη, ἕναν τέτοιο θεοφύτευτο ἔρωτα, πόσοι θὰ τὸν ζήλευαν σήμερα;
Ὁ Ραγουὴλ ἀποδεχόμενος τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἔδωσε τὴ θυγατέρα του στὸν Τωβία: «Αὐτὴ δίδοταί σοι κατὰ τὴν κρίσιν τῆς βίβλου Μωυσέως καὶ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ κέκριταί σοι δοθῆναι. Κομίζου τὴν ἀδελφήν σου… δέδοταί σοι ἀπὸ τῆς σήμερον καὶ εἰς τὸν αἰῶνα. Καὶ ὁ Κύριος τοῦ οὐρανοῦ εὐοδώσει ὑμᾶς» (7, 12). Ὁ Γάμος γίνεται σύμφωνα μὲ τὶς προβλέψεις τοῦ Μωσαϊκοῦ Νόμου, δηλ. τοῦ Νόμου τοῦ Θεοῦ. Ἀπὸ τὸν οὐρανὸ (δηλ. ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸ Θεὸ) ἔχει ἀποφασισθῇ ὁ Γάμος αὐτός. Ἡ διάρκεια τοῦ Γάμου δὲν εἶναι προσωρινή, μὰ ἐκτείνεται στὴν αἰωνιότητα! «Δέδοταί σοι ἀπὸ τῆς σήμερον καὶ εἰς τὸν αἰῶνα»…
Πρὶν συνέλθῃ σὲ συζυγικὴ ὁμιλία τὸ ἀνδρόγυνο καλέστηκε ὁ Θεός: «Ὡς δὲ συνεκλείσθησαν ἀμφότεροι, ἠγέρθη Τωβίας ἀπὸ τῆς κλίνης καὶ εἶπεν αὐτῆ• Ἀδελφή, ἀνάστηθι, προσευξώμεθα καὶ δεηθῶμεν τοῦ Κυρίου ἡμῶν, ὅπως ποιήσῃ ἐφ’ ἡμᾶς ἔλεος καὶ σωτηρίαν. Καὶ ἀνέστη καὶ ἤρξαντο προσεύχεσθαι» (8, 4-5). Ἀφοῦ εὐλόγησαν τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ ποὺ ἔπλασε τὸν ἄνθρωπο καὶ οἰκονόμησε τὴ γαμήλια ἕνωσι ἀνδρὸς καὶ γυναικός, εἶπε ὁ Τωβίας: «Καὶ νῦν, Κύριε, οὐ διὰ πορνείαν ἐγὼ λαμβάνω τὴν ἀδελφήν μου ταύτην, ἀλλ’ ἐπ’ ἀληθείας. Ἐπίταξον ἐλεῆσαι με καὶ ταύτῃ συγκαταγηρᾶσαι. Καὶ εἶπε μετ’ αὐτοῦ Ἀμήν. Καὶ ἐκοιμήθησαν ἀμφότεροι τὴν νύκτα» (8, 7-9). Ὑπέροχο ξεκαθάρισμα! Σκοπὸς τοῦ Γάμου δὲν εἶναι μιὰ κτηνώδης ἀπόλαυσι τῆς σαρκικῆς ἡδονῆς, μὰ ἡ όντολογικὴ ἀλἠθεια τοῦ γεγονότος, δηλ. ἡ ἀνάκρασι τῶν δύο σὲ ἕνα, ἡ συμπόρευσι καὶ ἀλληλοβοήθεια γιὰ τὴ σωτηρία! Ἡ κοινὴ πορεία γιὰ τὴν αἰωνιότητα! Ἀλλὰ καὶ πόση τρυφερότητα ψυχῆς καὶ ἀγάπης ἀποκαλύπτει τὸ αἴτημα νὰ γεράσουν μαζί (συγκαταγηρᾶσαι)!... Μαζὶ ὥς τὰ γηρατειά, μαζὶ ὥς τὸν θάνατο, μαζὶ ὥς τὸν Θεό, στὴν αἰωνιότητα!... Καὶ ἡ προσευχὴ ποὺ προηγεῖται τῆς συζυγικῆς συνευρέσεως τὴν ἁγιάζει καὶ οἱ καρποί, ποὺ θὰ προέλθουν, δὲν μπορεῖ παρὰ νὰ εἶναι ἅγιοι. Λίγοι οἱ Ἅγιοι στὶς ἡμέρες μας γιατί, ἀλλοίμονο, οἱ περισσότεροι εἴμαστε τέκνα μόνο ἡδονῆς καὶ ὄχι προσευχῆς καὶ ἁγιασμοῦ. Θυμηθῆτε ὅτι στὸ ὑπνοδωμάτιο τοῦ χριστιανικοῦ ἀνδρογύνου ὑπάρχει τὸ εἰκονοστάσι μὲ τὸ κανδήλι καὶ τὰ στέφανα! Ἡ ὑπόθεσις εἶναι «ἐν Κυρίῳ» καὶ μὲ τὴν εὐλογία τοῦ Κυρίου (ὅταν δὲν παρουσιάζονται, ἐννοεῖται, στοιχεῖα ἔκφυλα καὶ παρδαλά, τὰ ὁποῖα εἶναι αἶσχος καὶ νὰ τὰ ἀναφέρῃ κανείς). Ὅταν ἡ συζυγικὴ ὁμιλία γίνεται «ὡς ἀρμηνεύγει ἡ φύσι», ποὺ λέει κι ὁ Κορνάρος στὸν «Ἐρωτόκριτο», δὲν ὑπάρχει κάτι τὸ ἐπιλήψιμο καὶ δὲν χρειάζεται νὰ φυγαδεύωνται τὰ εἰκονίσματα στὴν …κουζίνα, ὅπως κάνουν κάποιοι εὐσεβιστές.
Ἀξίζει ὅμως νὰ δοῦμε καὶ τὶς εὐλογίες καὶ τὶς συστάσεις τῶν συμπεθέρων πρὸς τοὺς νεόνυμφους: «Εὐοδώσει ὑμᾶς, τέκνα, ὁ Θεὸς τοῦ οὐρανοῦ πρὸ τοῦ με ἀποθανεῖν» εὔχεται ὁ πατέρας τῆς νύμφης καὶ προσθέτει εἰδικὰ στὴ θυγατέρα του: «Τίμα τοὺς πενθερούς σου. Αὐτοί νῦν γονεῖς σού εἰσιν» (10, 11-12). Ἆρα δὲν ὑπάρχει περιθώριο νὰ προσφωνῆ ἡ νύμφη τὴν πενθερά της «κυρία Ἰωάννα», ἀλλὰ ὀφείλει νὰ τὴ λέῃ «μάννα»! Οὔτε τὸν πενθερό της «κύριε Παναγιώτη», ἀλλὰ «πατέρα»! Τὸ ἴδιο ἀκριβῶς ἰσχύει καὶ γιὰ τὸν γαμπρὸ μὲ τὰ πενθερικά του! Ἡ μητέρα της Ἔδνα λέει στὸ γαμπρό της: «Τέκνον καὶ ἀδελφὲ ἠγαπημένε, ἀποκαταστήσαι σε Κύριος καὶ ἴδοιμί σου τέκνα, ἕως ζῶ, καὶ Σάρρας τῆς θυγατρός μου πρὸ τοῦ με ἀποθανεῖν. Ἐνώπιον τοῦ Κυρίου παρατίθεμαί σοι τὴν θυγατέρα μου ἐν παραθήκῃ, μὴ λυπήσῃς αὐτήν πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου. Παιδίον, εἰς εἰρήνην. Ἀπὸ τοῦ νῦν ἐγώ σου μήτηρ καὶ Σάρρα ἀδελφή. Εὐοδωθείημεν πάντες ἐν τῶ αὐτῶ πάσας τὰς ἡμέρας ἐν τῆ ζωῆ ἡμῶν» (10, 13). «Γιέ μου, κι ἀδελφέ μου ἀγαπημένε! Ἐγὼ ἀπὸ τώρα εἶμαι μητέρα σου. Παιδί μου, εἰρήνη νἄχῃς! Ἐνὠπιον τοῦ Θεοῦ σοῦ ἐμπιστεύομαι τὴν κόρη μου! Μπροστά Του νὰ προκόβουμε ὅλοι μαζὶ ὅσο ζοῦμε»! Νὰ πενθερὰ μιὰ φορά! Νὰ δῶ παιδιά σου ὅσο ζῶ! Δικά σου καὶ τῆς κόρης μου! Παιδιά! Τὴ συνέχεια τῆς ζωῆς μας! Ἀπὸ τὸ ἄλλο μέρος, ὁ Τωβὶτ «ἐξῆλθεν εἰς ἀπάντησιν τῆς νύμφης αὐτοῦ χαίρων καὶ εὐλογῶν τὸν Θεόν» λέγοντάς της: «Ἔλθοις ὑγιαίνουσα, θύγατερ. Εὐλογητὸς ὁ Θεός, Ὅς ἤγαγέ σε πρὸς ἡμᾶς, καὶ εὐλογημένος ὁ πατήρ σου καὶ ἡ μήτηρ σου. Καὶ εὐλογημένος Τωβίας ὁ υἱός μου καὶ εὐλογημένη σύ, θύγατερ. Εἴσελθε εἰς τὴν οἰκίαν σου ὑγιαίνουσα ἐν εὐλογίᾳ καὶ χαρᾶ. Εἴσελθε, θύγατερ» (11, 16-17). Λαμπρὸς καθρέφτης γιὰ νὰ καθρεφτίζωνται καθημερινὰ πολλοὶ πενθεροὶ καὶ πολλὲς πενθερές, γιὰ νὰ μὴ γίνωνται πάνθηρες τοῦ ζεύγους καὶ αἴτιοι πένθους καὶ δακρύων.
Αὐτὰ σχετικὰ μὲ διάφορες πτυχὲς τοῦ Γάμου στὸ εἰκοστὸ ἅγιο βιβλίο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης.
Ἀκούω τώρα μερικοὺς νὰ λένε ὅτι «ὁ γάμος σκοτώνει τὸν ἔρωτα»! Ἡ ἀλήθεια εἶναι πὼς μὲ τὶς προϋποθέσεις ποὺ ἤδη εἴδαμε στὸν Τωβίτ, ἡ ἀγάπη ποὺ ἤδη θεμελιώθηκε διὰ τοῦ Μυστηρίου πάνω στὸν Χριστό, ποὺ εἶναι τὸ ἀληθινὸ θεμέλιο τῆς συζυγίας καὶ οἰκογενείας, χτίζεται κατόπιν μέσα στὸ γάμο ὥρα μὲ τὴν ὥρα, ἡμέρα μὲ τὴν ἡμέρα, χρόνο μὲ τὸν χρόνο, καθ’ ὅλη τὴ διάρκεια τῆς ζωῆς τῶν συζύγων. Κι ἐπιτρέψτε μου νὰ ἐπιμένω στὸν ὅρο «σύζυγοι» ποὺ φέρει μέσα του τὴν ἔννοια τοῦ κοινοῦ κόπου, δηλ. τοῦ κοινοῦ μόχθου, τοῦ κοινοῦ ἀγῶνος, τοῦ κοινοῦ ἱδρῶτος, τοῦ κοινοῦ ἀθλήματος, τοῦ κοινοῦ πόνου, τοῦ κοινοῦ σκοποῦ, τῆς κοινῆς πορείας ἐπὶ τῆς Ὁδοῦ, ποὺ εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς («Ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή» Ἰωάν. 14, 6), πρὸς τὸν Πατέρα τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς, ἀντὶ γιὰ τὸν ἐπικρατοῦντα ἤδη εὐρύτερα καὶ παρ’ ἡμῖν ὅρο «σύντροφοι» ποὺ παραπέμπει κατ’ εὐθεῖαν μόνο στὸ φαΐ, δηλ. στὴν ἀπόλαυσι! Σύντροφοι εἶν’ ὁ τράγος μὲ τὴν κατσίκα, ὁ ταῦρος μὲ τὴν ἀγελάδα, ὁ ἵππος μὲ τὴ φορβάδα, τὸ ζῶο μὲ τὸ ζῶο, ποὺ ἡ συνάντησί τους εἶναι μόνο γιὰ τὸ φαΐ καὶ τὰ περαιτέρω μιᾶς κτηνώδους διαιωνίσεως τοῦ εἴδους. Οἱ ἄνθρωποι πορεύονται πρὸς τὸν Πατέρα ὑπὸ τὸν χρηστὸ ζυγὸ τοῦ Χριστοῦ καὶ τοῦ Εὐαγγελίου. Ἄλλο ἐντελῶς ἐπίπεδο! Οἱ πιστοὶ σύζυγοι λοιπὸν μὲ προσευχή, μὲ ἐμπιστοσύνη στὸν Θεὸ ποὺ εὐλόγησε τὴν ἕνωσί τους, μὲ ταπείνωσι, μὲ ὑπομονή, μὲ ἐγκαρτέρησι, μὲ ἀνεκτικότητα τοῦ ἑνὸς στὶς ἀδυναμίες τοῦ ἄλλου (διότι ξέρουν ὅτι ἦλθαν σὲ Γάμο μὲ ἄνθρωπο κι ὄχι μὲ Ἄγγελο ἐξ οὐρανοῦ, καὶ οἱ ἄνθρωποι ἔχουν ἀτέλειες, ἀδυναμίες, ἐλαττώματα καὶ πάθη), ἀγωνίζονται καθημερινὰ γιὰ νὰ οἰκοδομήσουν τὴν ἀγάπη τους πέτρα-πέτρα, ξέροντας ὅτι τὸ παλάτι της πυργώνεται μὲ πολὺ κόπο μέχρι τὸ τέλος τῆς ζωῆς. Ὁ γάμος λοιπὸν δὲν σκοτώνει τὸν ἔρωτα, ἀλλ’ ἀντιθέτως τὸν οἰκοδομεῖ! Ξέρετε τί σκοτώνει ὁ γάμος; Τὸν ψευδεπίγραφο ἐκεῖνον ἔρωτα, τὴν ψεύτικη ἀγάπη, ποὺ δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο παρὰ ἕνας ἐπιπόλαιος ἐνθουσιασμός, ἕνα ρηχό, ἀπατηλό, γλυκανάλατο αἴσθημα καὶ τίποτε οὐσιαστικότερο. Αύτό, ναί, τὸ σκοτώνει! Γι’ αὐτὸ καὶ γάμοι ποὺ βασίζονται σὲ τέτοιου εἴδους «ἔρωτα» καὶ «ἀγάπη», ταὐτὸν εἰπεῖν πομφόλυγες, δηλ. σαπουνόφουσκες, μοιραίως γρήγορα διαλύονται! Θυμᾶμαι, πρὶν μερικὰ χρόνια, εἶχα γράψει σὲ κάποιον, μακαρίτη πιὰ σήμερα, θεῖο μου στὴν Κεφαλλονιὰ νὰ τὸν συλλυπηθῶ γιὰ τὸν θάνατο τῆς συζύγου του καὶ θείας μου. Κάπου 75 χρόνων ἦταν ἐκείνη καὶ 80 περίπου ἐκεῖνος. Μὲ κατέπληξε καὶ μὲ συγκίνησε βαθειὰ ἡ ἀπάντησί του. Πόση τρυφερότητα καὶ ἀγάπη ἔδειχνε! Ἀνθρωπίνως ἦταν ἀπαρηγόρητος γιὰ τὸν χωρισμό. Μόνο ἡ βαθειὰ πίστι του στὸν Χριστὸ καὶ τὴν προσδοκώμενη σωτηρία τὸν κρατοῦσε ὄρθιο. Μοῦ ἔγραφε μεταξὺ ἄλλων: «Νὰ ξέρατε πόσες φορὲς γονατίσαμε μαζὶ μὲ τὴν μακαρίτισσα τὴ θεία σας μπροστὰ στὴν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ καὶ κλάψαμε, καὶ χύσαμε δάκρυα εὐγνωμοσύνης μπροστά Του ποὺ μᾶς χάρισε τὸν ἕναν στὸν ἄλλο»! Προσωπικὰ τοὺς θυμᾶμαι πάντα νὰ συμπεριφέρωνται μὲ βαθειὰ στοργὴ ὁ ἕνας πρὸς τὸν ἄλλον πάντοτε, μὲ πολὺ σεβασμό, μὲ εὐλάβεια θὰ ἔλεγα. Κ’ ἦταν ἀνδρόγυνο γιὰ μισὸ αἰῶνα καὶ πάνω!
Ὅπως ἤδη εἴδαμε ἕναν ὑπαινιγμὸ στὸν Τωβίτ, στὰ λόγια τοῦ Ραγουὴλ πρὸς τὸν γαμβρό του Τωβία, ὁ γάμος εἶναι μιὰ ὑπόθεσι ποὺ δὲν ἐξαντλεῖται στὸν αἰῶνα τοῦτο ἀλλὰ φθάνει ὥς τὴν αἰωνιότητα. Κι ἔτσι πράγματι εἶναι, διότι ἀπώτερος καὶ κύριος σκοπὸς τοῦ γάμου εἶναι νὰ βοηθήσῃ ὁ σύζυγος τὴν σύζυγο κ’ ἡ σύζυγος τὸν σύζυγο νὰ κερδίσουν τὴ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Κ’ οἱ δυό τους μαζὶ νὰ βοηθήσουν τὰ παιδιὰ ποὺ μὲ τὴν εὐλογία τοῦ Θεοῦ θὰ φέρουν στὸν κόσμο, νὰ ὁδηγηθοῦν κι αὐτὰ στὴ Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν. Κι ἔχουν συναίσθησι οἱ Χριστιανοὶ σύζυγοι ὅταν τεκνοποιοῦν ὅτι γίνονται συνεργοὶ τοῦ Δημιουργοῦ, κι ὅτι Αὐτὸς εἶναι ποὺ πραγματικὰ τοὺς χαρίζει τὰ παιδιά. Ἔχουμε περιπτώσεις ἀνθρώπων κατὰ πάντα ὑγιῶν καὶ φυσιολογικῶν σωματικῶς, ἀνατομικῶς καὶ ψυχικῶς, ποὺ δὲν μποροῦν νὰ γίνουν γονεῖς. Τὸ γιατί, μόνο ὁ Θεὸς τὸ γνωρίζει! Κατὰ πάντα ἐντάξει, κι ὅμως ἀδυνατοῦν νὰ γίνουν γονεῖς! Ἔτσι φαίνεται καθαρὰ ὅτι στὴν πραγματικότητα τὰ παιδιὰ δὲν εἶναι δικά μας, ἀλλὰ τοῦ Θεοῦ! Ἆρα δὲν ὑπάρχει περιθώριο νὰ τὰ εἰδωλοποιοῦμε καὶ νὰ τὰ λατρεύωμε, ὅπως κάνουν κάποιοι ἀσύνετοι καὶ τὰ καταστρέφουν μὲ μιὰ παθολογική, μιὰ ἄρρωστη ἀγάπη, ποὺ τὰ μεταβάλλει σὲ ναρκίσσους, αὐτοείδωλα καὶ τυράννους. Αὐτό, τὸ ὅτι δηλ. τὰ παιδιὰ εἶναι πρῶτα τοῦ Θεοῦ καὶ κατόπιν δικά τους παιδιά, τὸ συναισθάνονταν οἱ παλαιότεροι Χριστιανοὶ γονεῖς περισσότερο, γι’ αὐτὸ κι ὅταν ἐρωτοῦνταν πόσα παιδιὰ ἔχουν, ἀπαντοῦσαν: τόσα τοῦ Θεοῦ:! 2, τοῦ Θεοῦ! 4, 5, 7, 10, 12 τοῦ Θεοῦ! κ.ο.κ. Καὶ τὸ τόνιζαν αὐτὸ τὸ τοῦ Θεοῦ!
Ἀκούγονται ἴσως παράξενα αὐτοὶ οἱ ἀριθμοὶ παιδιῶν, ἐπειδὴ στὴν ἐποχή μας ἔχουμε συνηθίσει νὰ βλέπουμε οἰκογένειες μὲ ἕνα ἤ δυὀ, ἄντε τὸ πολὺ τρία παιδιά, οἰκογένειες ποὺ ἔχουν ἀσπασθῆ τὴν πλάνη τοῦ Μαλθουσιανισμοῦ ἤ χαρακτηρίζονται ἀπὸ ὀλιγοπιστία καὶ ἀπὸ ἔλλειψι ἐμπιστυσύνης στὴν Πρόνοια τοῦ Θεοῦ. Ἐγὼ πάντως ξέρω καὶ μὲ 7 καὶ μὲ 8 καὶ μὲ 9 καὶ μὲ 13 παιδιὰ!, καὶ πολὺ μοντέρνες μάλιστα οἰκογένειες, μορφωμένων ἀνθρώπων! Ἕνα ὅμως παιδὶ μπορεῖ νὰ σημαίνῃ κανένα! Πολλὰ συμβαίνουν! Ἤ μπορεῖ, ὄχι σπάνια, νὰ σημαίνῃ ἕναν τύραννο καὶ ἀπαιτητικὸ δυνάστη! Δύο παιδιὰ σημαίνει συνήθως δυὸ ζηλιάρηδες! Μᾶλλον ἀπὸ τὰ τρία καὶ πάνω ἀρχίζουν, ὅπως τὸ βλέπω ἐγώ, νὰ ἰσορροποῦν τὰ πράγματα! Ἀλλὰ δὲν εἴμαστε ἐμεῖς ποὺ θὰ ποῦμε πόσα παιδιὰ θ’ ἀποκτήσῃ ἡ οἰκογένεια. Πρὸς Θεοῦ! Μποροῦμε ὅμως νὰ ποῦμε πὼς ἄν δὲν συντρέχῃ κάποιος σοβαρὸς λόγος, ἡ ὀλιγοτεκνία εἶναι δεῖγμα μεγάλης καὶ ἀπαράδεκτης ὀλιγοπιστίας. Καὶ βέβαια, πέρα ἀπὸ τοὺς ἀριθμοὺς ἐνδιαφέρει περισσότερο ἡ ποιότητα. Τὴν τεκνογονία πρέπει νὰ συνοδεύῃ ἕνα βαθὺ αἴσθημα εὐθύνης. Εὐθύνης ἀπέναντι στὰ ἴδια τὰ παιδιά, εὐθύνης ἀπέναντι στὴν κοινωνία, καὶ προπάντων εὐθύνης ἀπέναντι στὸν Θεό. Τὰ παιδιὰ πρέπει ὄχι μόνο νὰ μορφωθοῦν καῖ διασφαλισθοῦν καλῶς ὅσον ἀφορᾶ στὸ ζῆν, ἀλλὰ καὶ νὰ γαλουχηθοῦν καὶ ἀνατραφοῦν «ἐν παιδείᾳ καὶ νουθεσίᾳ Κυρίου» καὶ νὰ ἀποδοθοῦν στὴν κοινωνία «καλοὶ κἀγαθοὶ» πολίτες, μὲ ὑψηλὸ αἴσθημα συνευθύνης στὰ κοινά. Νὰ διδαχθοῦν παιδιόθεν νὰ γίνωνται καθημερινῶς πρόσωπα κι ὄχι ἄτομα. Ἄτομο σημαίνει κλείσιμο στὸ καβούκι μας, στὸ ἐγώ μας, στὸ συμφέρον μας. Σημαίνει αὐτο-ειδωλοποίησι. Πρόσωπο σημαίνει πορεία πρὸς τὸν ἄλλον (πρὸς ὄψιν). Πορεία πρὸς τὸν συνάνθρωπο, πρὸς τὸν πλησίον, πρὸς τὸν ἀδελφό. Σημαίνει ἀγάπη –θυσιαστικὴ ἀγάπη! Τὰ ἄτομα δὲν μποροῦν νὰ κάμουν οὔτε ζευγάρι, οὔτε οἰκογένεια, οὔτε κοινωνία, οὔτε πατρίδα, διότι δὲν μποροῦν ν’ ἀγαπήσουν! Τὸ πρόσωπο πορεύεται ἀγαπητικὰ πρὸς τὸν ἄλλον, δοτικά, κενωτικά, θυσιαστικά, ἀλληλοπεριχωρητικά. Κι ἔτσι συγκροτεῖται ζευγάρι (γάμος), οἰκογένεια, κοινωνία (κοινωνοῦν ἀλλήλων τὴ χαρά, τὴ λύπη, τὶς χρεῖες, τὶς ἀνάγκες, τοὺς κινδύνους, τοὺς φόβους, τοὺς εὐγενεῖς πόθους καὶ καταθύμια, τὰ κατορθώματα, τὰ ἰδανικά, τὶς ἐλπίδες, τὰ καίρια τῆς ζωῆς), καθὼς καὶ Πατρίδα («Τούτη τὴν Πατρίδα τὴν ἔχομεν ὅλοι μαζί», θὰ πῆ ὁ ἔνθεος Μακρυγιάννης). Ὅλα αὐτὰ θὰ γίνουν ὅταν τὰ παιδιὰ εἶναι ἀκόμη παιδιά. Ἄν στραβοπάρουν στὸ ξεκίνημα, στὴν ἐνηλικίωσι τὰ πράγματα δὲν μεταβάλλονται εὔκολα. Παληὸ ἄλογο –καινούργια περπατησιά, δὲν γίνεται! Γι’αὐτὸ καὶ πρέπει ὄχι μόνο νὰ εἶναι μόνιμο ἀντικείμενο διδασκαλίας πρὸς τὰ παιδιά, ἀλλὰ καὶ προσευχῆς, προπαντὸς προσευχῆς, πρὸς τὸν Θεό!
Ἀλλά, δὲν σκοπεύω νὰ ἐξαντλήσω τὸ θέμα τῆς οἰκογενείας, ἀγαπητοί μου. Θέλησα μόνο μερικὲς σκέψεις μου, λιγάκι σκόρπιες μάλιστα, νὰ σᾶς καταθέσω, ὡς ἀφορμὴ καὶ μόνο γιὰ ἕναν γόνιμο προβληματισμό. Εὐχαριστῶ γιὰ τὴν ὑπομονή σας, εὐλογῶ ἀπὸ κέντρου ψυχῆς καὶ καρδίας τὰ μέλη τοῦ Συλλόγου σας καὶ ὅλες τὶς ἡρωικὲς πολύτεκνες οἰκογένειες τῆς Αἰτωλοακαρνανίας, προσεύχομαι νὰ ἀνατείλουν ἡμέρες καλλίτερης ἀντιμετωπίσεώς σας ἀπὸ τὴν ἄστοργη καὶ ἐν πολλοῖς ἄφρονα -στὴ συγκεκριμένη περίπτωσι- Πολιτεία καὶ σᾶς εὔχομαι Καλὸ Σαρανταήμερο καὶ Καλὰ κι Εὐλογημένα Χριστούγεννα σὲ εἰρηνικὸ οἰκογενειακὸ κλῖμα, μὲ τὰ παιδιά σας «κύκλῳ τῆς τραπέζης σας» καὶ στολισμένα μὲ «κλάδους ἀγαθοεργίας»!